مقدمه: 

ماه گذشته فرصتی ایجاد شد تا به کشور هندوستان، سرزمین 72 ملت و به قول سیاسیون، بزرگترین دموکراسی دنیا سفر کنم. 

هند به لحاظ ژئوپولیتیک، سابقه تاریخی و تمدن کهن، در حال توسعه بودن با آهنگ رشد اقتصادی بالا، پذیرا بودن بیشترین تعداد دانشجوی ایرانی خارج از کشور در خود و داشتن روابط تاریخی، سیاسی و اقتصادی بویژه نفتی با کشورمان برای ایران و جهان کشور مهمی به شمار می‌رود. 

بسیاری از ما ایرانیها بدون شناخت از تحولات و پیشرفتهای کشور هندوستان، با تماشای برخی فیلمهای هندی پخش‌شده از تلویزیون کشورمان، تصور کشوری فقیر و توسعه‌نیافته با مردمی سیه‌چرده، پلیس فاسد و ظلم افراد قلدر و قلچماق به مردم عادی در ذهن داریم، در حالیکه وقتی به کشور هند سفر کرده و پس از پیاده شدن از هواپیما وارد سالنهای زیبا، وسیع، آرام و بسیار مجهز فرودگاه بین المللی "ایندیرا گاندی" دهلی نو می‌شوید و به محض ورود، خانمها و آقایان جوان و مؤدب با لباسهای مرتب به راهنمایی و انجام امور شما می‌پردازند در همان نگاه اول به میزان پیشرفت این کشور و تصور اشتباه قبلی خود پی می‌برید. در ادامه سفر خود نیز این پیشرفت را در خودروهای زیبا و تولید داخلی که مردم این کشور سوارند، شبکه گسترده حمل و نقل ریلی و هوایی، کشاورزی و دامداری وسیع و تولیدات صنعتی و حتی لوازم بهداشتی و دارویی با کیفیتی که تولید می‌کنند مشاهده می‌کنید. 

برای آشنایی بیشتر با سرزمین عجایب در این مقاله به تجربیات و مشاهدات سفر خود می‌پردازم و امیدوارم با خواندن آن شما نیز در این تجربه شیرین با من همراه باشید. 

هندیهای خونسرد و ساده

شاید اولین تفاوتی که بین خود و هندیها احساس می‌کنید خونسردی بی‌اندازه و آرامش عجیب آنها باشد به طوری که برخلاف ما ایرانیها که دوست داریم کارهایمان سریعتر انجام شود، به خودروهایمان گاز بیشتری بدهیم و اگر بتوانیم نوبت همشهریمان را در صف یا جای دیگر بگیریم و اگر هم شده دور از چشم پلیس از چراغ قرمز سر چهارراه و بسیاری چراغ قرمزهای دیگر در زندگی عبور کنیم! هندیها هیچ عجله‌ای در کارهایشان ندارند، به ندرت عصبانی می‌شوند و حتی به ندرت با هم بگو مگو می‌کنند و برخلاف فیلمهای اکشنشان اصلاًَ اهل دعوا و زد و خورد نیستند. رانندگیشان هم گرچه بی نظم اما نسبتاً آرام است. 

آنها در کارهای اداریشان هم همینگونه هستند و متأسفانه هی امروز و فردا می‌کنند و این برای ایرانیهای پر جنب و جوش و همیشه معترض عذاب‌آور و باورنکردنی است. البته این بیخیالی آنها خیلی هم جالب توجه نیست و به عقب‌ماندگی خیلی از امورشان دامن زده است. مثلاً روز آخری که در هند بودم قطار برگشتم به دهلی نو حدود دو و نیم ساعت تأخیر داشت و اغلب مسافران سرپا در ایستگاه منتظر رسیدن قطار بودند در حالیکه باران شدیدی هم می‌بارید و عجب آنکه هیچ کس کوچکترین اعتراضی به تأخیر طولانی قطار نکرد و البته کسی هم نبود که به اعتراضات احتمالی پاسخ دهد! خونسردی و سادگی را در دیگر جنبه های زندگی هندیها هم می‌توانید مشاهده کنید بطوریکه چیزی به نام تجملات و چشم و هم چشمی درزندگی اغلب مردم هند مشاهده نمی‌شود. هر کس هر طور که راحت است یا سطح درآمدش اجازه می‌دهد لباس می‌پوشد و کسی هم اعتراض یا نگاه عجیب به او نمی‌کند حتی اگر فقط با یک لنگ ساده دور کمر و پوشش پایین تنه در خیابان باشند. گاهی پروفسور دانشگاه هم با موتورسیکلت به محل کار و تدریسش می‌رود و کسی هم تعجب نمی‌کند با اینکه درآمد کافی و قابل توجهی هم دارد. اغلب دختران و پسران دانشجو و دیگر جوانان بدون کمترین آرایش یا مدلهای مو و لباس آنچنانی یا طلا و جواهر در کلاس و خیابان رفت و آمد می‌کنند و این در حالی است که هر گونه آزادی پوشش و آرایش در این کشور وجود دارد اما توجه به فرهنگ بومی و ساده زیستی مانع از رواج فرهنگهای نادرست شده است گرچه این موضوع بطور صد درصد مصداق ندارد و می‌توان غربی‌شدن و تغییرات ظاهری و عمقی را در جوانان دید که ناشی از پدیده جهانی شدن و تأثیر سرمایه‌گذاریهای بین المللی، سینمای بالیوود و توریست پذیر بودن کشور هند است. 

جنبه‌هایی از وضع ظاهری مردم

طبق همان اصل سادگی و وجود افراد فقیر فراوان در این کشور، علاوه بر ثروتمندانی که در ویلاهای 2000 متری و حتی بزرگتر زندگی می‌کنند که نشان دهنده رشد اقتصادی بالا و ایجاد قشر مرفه جدید در جامعه هند است، شما افرادی را می‌بینید که با پای برهنه راه می‌روند، کل لباسشان یک تکه لنگ بیشتر نیست، برای رسیدن به مقصد با کمترین هزینه در قطارهایی بدون تهیه بلیت با خوابیدن کف راهروهای قطار سر می‌کنند. در این جامعه پر از فقیراغلب فقط افراد پیر و سالخورده و معلول و زنان بی‌سرپرست دست به گدایی می‌زنند و آدمهای سالم و درویش مسلک و .. گدایی نمی‌کنند و مهمتر اینکه با وجود فقر و نداری، فرهنگ دزدی کمتر در جامعه هند رواج یافته و خودرو‌ها و موتورسیکلتهای مردم ساعتها بدون حفاظت کنار خیابان پارک هستند بدون اینکه صاحبان آن ترسی از به سرقت رفتن آن داشته باشند. دیوارهای خانه مردم هم اغلب دیوارهای کوتاه یا پرچین‌هایی پوشیده از گل و گیاه هستند. اغلب پلیسها هم بجای اسلحه نوعی چوبدستی در دستشان دارند و آنهایی هم که مسلح هستند سلاحشان چیزی شبیه تفنگهای قدیمی مانند برنو و تفنگهای سرپراست. این نوع کاربرد سلاح نیز نشانه‌ای از نوع و میزان برخورد پلیس با خلافکاران یا شورشهای احتمالی مردم است. اصولا به نظر می‌رسید اصلاً نیازی به کاربرد سلاح در جامعه شهری این کشور نباشد. 

به دلیل گران بودن سوخت در هند قطارهای این کشور برقی است با سرعت بالا و تنوع نوع واگن، بطوریکه برای هر نوع مسافری با هر سطح درآمدی واگن مخصوص وجود دارد. 

هند و توسعه اقتصادی 

هند یکی از اقتصادهای نوظهور جهان است که با تکیه برجمعیت بالا، دست یافتن به تکنولوژیهای نوین، و روابط سیاسی گسترده با کشورهای بزرگ و کوچک دنیا توانسته به رشد اقتصادی بالایی دست یابد و به همراه چین به سرعت گام در راه پیشرفت بردارد. در سالهای اخیر، هند از صنایع خودرو سازی گرفته تا تولید نرم‌افزارهای کامپیوتری و تولیدات کشاورزی و اغلب صنایع دیگر تولید ناخالص ملی خود را افزایش داده و به یمن روابط سیاسی گسترده با کشورهای بزرگ دنیا و نیروی کار ارزان، سرمایه گذاری خارجی فراوانی جلب کند و از این راه، هم اشتغال مناسبی برای مردم کشورش ایجاد و هم اوضاع اقتصادی و سطح زندگی در این کشور را بالا ببرد. این رشد اقتصادی به عینه در سطوح مختلف قابل مشاهده است به طوری که هم چهره سنتی و قدیمی مملکت در حال پوست اندازی است و هم در سالهای اخیر درآمد و پرداختهای کارکنان دولت و اعضای هیات علمی دانشگاهها به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است به طوری که یک کارمند دولت با حقوق 20 تا 30 هزار روپیه در ماه می‌تواند یک خودروی دسته دوم کولردار به قیمت 30 تا 40 هزار روپیه بخرد. اجاره خانه نیز در شهرهای متوسط بین 3 تا 5 هزار روپیه در ماه و گوشت گوساله کیلویی 100 روپیه و به ارز ما حدود 2 هزار و 500 تومان است که نشان دهنده قدرت خرید بالای کارکنان دولت است. در کنار آن افراد زیادی هم هستند که درآمد روزانه‌ای کمتر از دویست روپیه دارند و گاهی به زحمت شکمشان را سیر می‌کنند. با وجود رشد اقتصادی بالا، فرهنگ قناعت و صرفه جویی در همه امور در جامعه هند رواج دارد و ریخت و پاش‌های غیر ضروری در زندگی اغلب هندیها جایی ندارد. 

هند، بزرگترین دموکراسی دنیا

اغلب شنیده‌ایم که هندوستان دارای بزرگترین دموکراسی دنیا است. وقتی سخن از دموکراسی به میان می‌آید، آزادی مطبوعات، رادیو تلویزیونهای خصوصی، احزاب مستقل، انتخابات آزاد، آزادای گردهمایی‌ها و راهپیمایی‌های بدون خشونت و خلاصه فضای آزاد سیاسی و انتقاد از مسؤولان به ذهن خطور می‌کند. باید گفت تقریباً تمامی این آزادی‌ها در هند وجود دارد. مطبوعات و سینمای این کشور به راحتی فساد پلیس و دیگر مسؤولان این کشور را به نمایش می‌گذارند و انتقاد از مسؤولان و انتخابات حزبی و میتینگهای سیاسی مرتباً در این کشور رواج دارد. از دیگر مصادیق دموکراسی در هند می‌توان به انتخابات کاملاً آزاد و نقش نداشتن مذهب، جنسیت و طبقه اجتماعی در مسئولیت دادن به افراد حتی در پستهایی مانند وزارت یا ریاست جمهوری اشاره کرد. 

عدم نیاز به مجوز برای راه‌اندازی نشریه و روزنامه، تلویزیونهای خصوصی تجاری و خبری، روزنامه‌های منتقد و مخالف و قوه قضاییه کاملاً مستقل از دولت نیز هند را به یک دموکراسی یا مردم سالاری نمونه در دنیا تبدیل کرده است. تربیت افراد فرهیخته در سطح کلاس جهانی و حضور شخصیتهای هندی در مجامع و سازمان‌های بین المللی و محافل علمی حاصل وجود دموکراسی و بشر دوستی در کشور هند است که توانسته افراد برجسته‌ای به جامعه جهانی تحویل دهد که فارغ از دید محلی، منطقه‌ای یا مذهبی برای کمک به همه بشریت در سطح جهانی فعالیت می‌کنند. 

هند و تحمل‌پذیری اقوام و مذاهب

همانگونه که بسیاری از ما می‌دانیم هندوستان به کشور هفتاد و دو ملت مشهور است. فرهنگ تحمل پذیری و تساهل و همزیستی مسالمت آمیز در این کشور به قدری نهادینه شده است که پیروان مذاهب مختلف و متضاد با یکدیگر به خوبی در کنار هم زندگی کرده و حتی در جشن‌ها و مراسم یکدیگر شرکت می‌کنند. گروههای اکثریت هرگز درصدد ضایع کردن حقوق اقلیت نیستند و همه به یک اندازه در سرنوشت سیاسی و اقتصادی کشورشان سهیم هستند. هیچ گروهی به سبب داشتن جمعیت بیشتر یا نژاد برتر بر گروه دیگر ارجحیت ندارد. جالب است بدانیم هندوستان این فرهنگ صلح و دوستی و ساختن کشور بر اساس محبت به دیگران و رعایت حقوق مظلومین را مدیون رهبری بزرگ است که حتی سالها پس از مرگش تمام دنیا به او و اندیشه اش احترام میگذارد و او کسی نیست جز «مهاتما گاندی» رهبر استقلال هند. پرداختن به این رهبر برجسته قرن بیستم جهان در حوصله این مقاله نیست اما برای نشان دادن شخصیت بزرگ این انسان بزرگ به نقل واقعه‌ای می‌پردازم که توانست فرهنگ تحمل پذیری و احترام به حقوق اقلیت‌ها را در کشور بزرگ هندوستان ترسیم کند. در سالهای مبارزه مردم هند برای کسب استقلال از استعمار بریتانیا هنگامی که هندوهای افراطی برای نشان دادن خشم خود به مسلمانان به آنها حمله کرده و تعدادی از آنان را کشته و زخمی کردند، مهاتما گاندی که خود یک هندو بود در واکنش و اعتراض به این عمل هندوها دست به اعتصاب غذا زد و اعلام داشت تا هنگامی که خشونت علیه مسلمانان متوقف نشود دست از اعتصاب غذا بر نمیدارد. این عمل او باعث توقف حمله به اقلیت مسلمان هند شد. نمونه‌های بسیار مشابه دیگر باعث رواج فرهنگ احترام به حقوق اقلیتها در این کشور شد. مثال دیگر توجه به حقوق اقلیتهای مذهبی که خود به عینه مشاهده کردم وجود مسجدی در وسط سکوهای قطار ایستگاه راه آهن دهلی نو یعنی دقیقاً بین سکوی 3 و 4 بود. در حالیکه روزانه هزاران مسافر و دهها قطار از این سکوها تردد می‌کنند و وجود عبادتگاه برای پیروان یک دین اقلیت درکشوری با اکثریت هندو در یکی از پر تردد ترین اماکن عمومی میتواند برای هندوها زجر آور باشد اما درک حاکمان این کشور آنقدر بالاست که پیروان دینی اقلیت که باید فریضه دینی شان یعنی نماز را روزانه 5 بار انجام دهند اجازه می‌یابند در یک مکان بسیار شلوغ عبادتگاه مخصوص خود را داشته باشند. هزاران مسافری هم که روزانه از کنار این مسجد و سکوهای ایستگاه قطارعبور می‌کنند هیچ اعتراضی به پخش صدای اذان از این مسجد یا ایجاد سد معبر توسط نمازگزاران و ساختمان مسجد نمی‌کنند. جالب اینجاست که این محل عبادت دارای امکانات معمول یک مسجد و امام جماعت می‌باشد وامام مسجد نیز از طرف دولت هند حقوق و بازنشستگی دریافت می‌کند و دولت با اکثریت هندوی هند نیز هیچ باکی از تبلیغ دین اسلام از طریق این مسجد و مساجد و مراکز دینی فراوان مشابه ندارد گو اینکه برای دهه‌های متوالی در قرن گذشته کشور هند یکی از مراکز عمده تحصیل علمای دین اسلام بویژه پیروان مذهب حنفی از مذاهب اسلامی بوده و حوزه علمیه بزرگ و معروف دیوبند و نحله فکری دیوبندی در کشور هند تاسیس شده است. البته این آزادی فقط برای مسلمانان کشور وجود ندارد بلکه پیروان تمامی ادیان در این کشور از آزادی لازم و مورد نظر خود برخوردارند. وجود کلیساهای متعدد، عبادتگاههای مخصوص سیک‌ها، هندوها و حتی مذاهب غیر معمول و کم طرفدار نشانه وجود آزادی مذهبی در هند است. این آزادی‌ها باعث شده است که پیروان ادیان مختلف با آرامش در کنار هم زندگی کنند بدون اینکه گروهی احساس کند که شهروند درجه دو یا سه است و در نتیجه آن دچار نفرت و نخوت شود. دولتمردان نیز با اینکارشان ملت را به چند دسته تقسیم نکرده‌اند و همگی را در تقسیم قدرت و اداره کشور سهیم نموده‌اند. 

ملت یک میلیارد و دویست میلیونی هند نیز با همبستگی مثال زدنی ای با وجود تفاوتهای فرهنگی، مذهبی و قومی فراوان با وحدتی مثال زدنی برای توسعه کشورشان تلاش میکنند و هیچ گروه حاکم یا اقلیتی درصدد تخریب یا تضعیف گروه دیگر نیست و همگی با وحدت عملی در کنار هم زندگی می‌کنند و مهمتر اینکه هیچ کار تبلیغاتی ای برای ایجاد وحدت در این کشور صورت نمی‌گیرد و نه روز و هفته‌ای به نام وحدت یه چیزی شبیه آن دارند و نه دین و پیامبر و کتاب مشترکی دارند چرا که هم حاکمیت و هم رفتار جامعه مصداق عملی وحدت هستند لذا کسی برای ایجاد چیزی که عملا وجود دارد تلاش و هزینه نمی‌کند. 

ایالت اوتارپرادش و شهر علیگر

برای پیگیری امور پذیرش و ثبت نام در دانشگاه به ایالت اوتارپرادش و شهر علیگر در حدود صد و سی کیلومتری دهلی نو سفر کردم. این سفر با قطار انجام گرفت. قطاری که از دهلی نو به مقصد لکنو مرکز ایالت میرفت قطاری سریع‌السیر بود. از نکات جالب توجه دراین قطار علاوه بر پذیرایی معمول، توزیع چند نوع روزنامه و نشریه در بین تمامی مسافران و وجود اینترنت بیسیم درون قطار بود. به محض توزیع روزنامه بین مسافران، تقریباً تمامی آنان شروع به مطالعه روزنامه کردند. امری که باعث تعجب من شد و نشان دهنده رواج فرهنگ مطالعه و توجه به مباحث مطرح شده در روزنامه‌ها و تاثیر گذاری آن بر افکار عمومی مردم هند است. همزمان جوانی که در صندلی مقابل من نشسته بود شروع به استفاده از اینترنت با کامپیوتر همراه خود کرد. نکته دیگر بارش بی وقفه باران در طول مسیر و در اغلب روزهای اقامتم در هند بود. فصل باران در کشور هندوستان تابستان است بر خلاف کشور ما که بارشها اغلب در فصول زمستان و بهار صورت می‌گیرد. در فاصله بین دو شهر دهلی و علیگر تا جایی که چشم کار میکرد کشاورزی وسیع و سرسبزی فراوان دیده می‌شد. گله‌های گوساله و بوفالوهای عظیم الجثه نیز در همه جا مشغول چرا بودند. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که بخش عظیمی از گاوهایی که از مرز پاکستان وارد کشورمان می‌شود از هندوستان می‌آید از مرز بین دو کشور هند و پاکستان آنهم به طور قاچاق چرا که هند خروج دام زنده از این کشور را ممنوع کرده است و در صورت افزایش سخت گیری خروج دام از کشور، صنعت نوپای تولید و بسته بندی گوشت در استان سیستان و بلوچستان که قرار است مرکز تهیه و توزیع گوشت کشورمان شود بشدت به خطر می‌افتد. 

ایالت اوتارپرادش یکی از مراکز عمده تولید و بسته بندی و صدور گوشت بوفالو به کشورهای اسلامی است. مراتع انبوه، وجود صنایع دامپروری سنتی و پیشرفنه ومصرف کم داخلی امکان صادرات گوشت را از هند به بسیاری از کشورها فراهم کرده است. این ایالت که به تنهایی جمعیتی حدود 200 میلیون نفر دارد از وسیع ترین اما فقیر ترین ایالات هند به شمار میرود و گروههای مذهبی مختلف از هندو و سیک و مسلمان تا دیگر فرقه‌های مذهبی در آن زندگی می‌کنند. در این ایالت شهرهایی تاریخی مانند آگرا و بنارس وجود دارند که این ایالت را به یکی از قطب‌های مهم توریستی کشور هند تبدیل کرده‌است. وتارپرادش دارای سابقة تاریخی است و بخشهایی از این سرزمین مورداحترام هندوان و بوداییان است. نفوذ اسلام در اوتارپرادش به سده‌های قبل از ۶ق/۱۲م بازمی‌گردد. در دوره سلاطین دهلی و گورکانیان، اوتارپرادش تحت فرمان آنها قرار گرفت و آثار و بقایای این دوره در جاهای مختلف این ایالت باقی است. 

ایالت اوتارپرادش دارای رودخانه‌های پر آب و زمین حاصل‌خیز، و از مراکز کشاورزی هند است. برخی از تولیدات کشاورزی اوتارپرادش عبارتند از: برنج، گندم، سیب‌زمینی، نیشکر، توتون و پنبه. تولیدات صنعتی اوتارپرادش کاغذ، توتون، نساجی و چرم‌سازی است و از این میان، صنعت‌چرم‌سازی دارای اهمیت بسیاراست. 

واما شهر علیگر.. . وقتی قطار دهلی نو- لکنو به ایستگاه شهر علیگر می‌رسد بلندگوی قطار ضمن خوش آمدگویی به مسافران اعلام می‌کند که علیگر بخاطر دانشگاهش معروف است.. و در واقع نیز چنین است. شهرستان علیگر با جمعیت حدود 6 میلیونی و جمعیت شهری دو میلیونی دارای دانشگاهی بزرگ و قدیمی است که حدود 150 سال قدمت دارد یعنی حدود نیم قرن بیش از دانشگاه تهران قدیمی‌ترین دانشگاه ایران. علیگر از شهرهای مسلمان نشین هند به حساب می‌اید و در هنگام نماز صدای اذان از بیشتر مناطق شهر شنیده می‌شود. صنایع قفل سازی و بسته بندی گوشت علیگر معروف بوده وسه کشتارگاه بزرگ صنعتی بوفالوی این شهر تولیدات خود را به تعدادی از کشورهای خارجی صادر می‌کنند. همچنین بازار معروف این شهر به نام «بازار سیتی» حدود 600 تا 700 سال قدمت دارد. 

دانشگاه علیگر

از آنجایی که بیشترین مدت اقامتم در شهر و دانشگاه علیگر بود و به جهت آشنایی خوانندگان با این داشگاه معروف، بیشتر به معرفی آن می‌پردازم. نام اين دانشگاه در ابتدا «آنگلو اورينتال کالج» بوده است. دانشگاه حدود 30 هزار دانشجو دارد که از سراسر هند و کشورهاي خارجي از آفريقا و آسياي غربي و شرقي مي باشند. اين دانشگاه دوازده دانشکده دارد که هر کدام از اين دانشکده‌ها چندين دپارتمان در رشته‌هاي مختلف دارند. تقريبا تمام رشته‌هاي تحصيلي شامل پزشکي، مهندسي، علوم پايه، علوم انساني، هنرهاي زيبا، الهيات، حقوق، فلسفه، ادبيات و کشاورزي از ليسانس تا دکترا در اين دانشگاه وجود دارد. 

دانشگاه اسلامی علیگر در سال 1875 به همت مرحوم سر سید احمد خان(1897 -1817)که از رهبران مسلمانان در زمان خود بود و با مساعدت دولت بریتانیا و نقشه و طرح دانشگاه کمبریج انگلستان در این شهر پیاده شد و در سال 1921 به صورت دانشگاه کاملی درآمد و طی سالهای فعالیت خود شخصیتهای سیاسی و علمی بزرگی از جهان اسلام در این دانشگاه تحصیل کردند. از آن جمله می‌توان به پرویز مشرف رئیس جمهور سابق پاکستان، نوربخش بزنجو از روشنفکران بزرگ بلوچستان پاکستان،.. . و تعدادی از رهبران سیاسی هند و بنگلادش نام برد. 

دانشگاه علیگر یکی از 7 دانشگاه بزرگ دولتی و ممتاز هند به شمار می‌آید و تامین مالی این دانشگاه تماما توسط دولت هند صورت می‌گیرد. رقابت فشرده‌ای نیز برای ورود به برخی رشته‌های این دانشگاه وجود دارد بطور مثال برای پذیرش 50 نفر دانشجوی پزشکی حدود 20 هزار نفر متقاضی ثبت نام وجود دارد که البته شرایط پذیرش دانشجویان خارجی در این دانشگاه آسانتر از دانشجویان هندی است. در کتابخانه بزرگ این دانشگاه بیش از 17 هزار جلد کتاب فارسی که اغلب اهدایی مسئولان ایرانی بوده است وجود دارد. نکته جالب در مورد دانشگاه اینست که که دانشگاه اسلامی علیگر نقش سنتی در تربیت پیشگامان استقلال پاکستان و بنگلادش از هند داشته است ومحمد علی جناح قائد اعظم استقلال پاکستان از دانشگاه علیگر به عنوان زرادخانه خود یاد نموده است که منظور او محل تربیت نیروهای فکری مورد نیازش برای استقلال پاکستان و توسعه این کشور بوده است. با اینحال و با وجود نقش فارغ التحصیلان این دانشگاه در جدایی دو کشور پاکستان و بنگلادش از هندوستان هیچ حساسیت و نفرتی از سوی دولتمردان هند نسبت به این دانشگاه وجود ندارد و دانشگاه اسلامی علیگر همانگونه که پیشتر گفته شد از حمایت مالی کامل دولت هند برخوردار بوده و جزو دانشگاههای طراز اول این کشور به حساب می‌آید. گفته می‌شوداین دانشگاه در رتبه بندی وزارت علوم ایران در جایگاه ممتاز و حتی بالاتر از دانشگاههای معرف و پرطرفداری همچون پونا، بنگلور و میسور قرار دارد اما اغلب جوانان ایرانی بدلیل جو اسلامی شهر و دانشگاه علیگرو کمبود امکانات رفاهی، کمتر برای ادامه تحصیل به این دانشگاه می‌آیند وبیشتر سراغ دانشگاههایی در شهرهای مدرنتر با آب و هوا و فضای تفریحی! بهتر هستند. نکته دیگر در اسلامی‌بودن دانشگاه علیگر اینکه علاوه بر وجود مساجد مجهز در تمامی بخشهای اداری دانشگاه، در هر یک از خوابگاههای دانشگاه مسجد مستقل با امام جماعت حقوق بگیر از دولت وجود دارد. رئیس دانشگاه یا بقول آنها «وایس چنسلور» مانند یک وزیر در یک ویلای هزار و چند صد متری زندگی می‌کرد و گفته می‌شد هنگام خروج از منزل با دو خودروی پلیس اسکورت می‌شود! البته در روزهایی که من در دانشگاه رفت و آمد می‌کردم تحصن‌ها و اعتصابهای علنی علیه وی صورت گرفته بود و معترضین پلاکاردهایی با مضامین تندی علیه رئیس دانشگاه در محل تحصن نصب کرده بودند که خود نشان دهنده فضای باز اعتراض علیه مقامات رسمی بود. 

مشکلات و ضعفها

آنچه تاکنون گفته شد عمدتا تعریف و تمجید از هند و دانشگاه و ... بود و اگر به مشکلات عمده این کشور و زشتیهای آن اشاره نشود بی انصافی خواهد بود. 

جمعیت بالا و رشد لجام گسیخته آن یکی از چالش‌های عمده کشور هند است و به نظر می‌رسد تلاش جدی ای برای کنترل جمعیت در این کشور صورت نمی‌گیرد. البته طبق آمار حدود 70 درصد جمعیت این کشور در روستاها زندگی می‌کنند و نیاز به نیروی کار کشاورزی و سطح پایین سواد در روستاها خود مانعی برای کنترل جمعیت در این کشور می‌باشد. به هرحال اگر فکری به حال این غول افسار گسیخته نشود مشکلات عمده‌ای برای هند ایجاد می‌کند. 

وضع اسفناک بهداشت و بی توجهی به محیط زیست مشکل دیگری است که هر بازدید کننده از کشور هند را آزار می‌دهد. از نبود نظافت و ضعف سیستم شهرداری و شهر سازی در این کشور هر چه بگوییم کم است. متأسفانه اینکه عدم رعایت بهداشت فردی و اجتماعی در این کشور تبدیل به فرهنگ شده است و گاهی خود مردم احساس نمی‌کنند که در چه محیط آلوده‌ای زندگی می‌کنند یا چقدر مواد غذایی ای که استفاده می‌کنند ممکن است دچار آلودگی باشد. 

وجود فرهنگ عدم اعتراض و پذیرش وضع موجود و راضی بودن به فقر و تن دادن به کمبودها از مشکلات دیگر جامعه هند است که ظاهرا هم مردم و هم دولتمردان هند به راحتی با آن کنار آمده‌اند. 

اهمیت ندادن مردم به زمان، بی خیالی وحشتناک، رشوه‌خواری پلیس و برخی کارکنان ادارات، قطع مکرر برق، اداره سنتی امور مختلف، ظهور پدیده بنیادگرایی مذهبی و برخی مشکلات سیاسی و مرزی با کشور پاکستان از دیگر مشکلات کشور هند هستند که دولتمردان هند باید فکری برای آن بکنند. 

در پایان بیان این نکته ضروری است که شناخت کشور بزرگ و افسانه‌ای هند طی یک سفر دو هفته‌ای و بازدید از چند شهر امکان پذیر نیست و سطور بالا فقط مشاهداتی بود که طی روزهای کوتاه اقامت در این کشور و با دید روزنامه نگاری به دست آمد که هم ناقص و هم دید شخصی بنده است و هر کس می‌تواند برداشت مستقل خود را از این کشور داشته باشد. اما آنچه مشهود است اینست که کشور متمدن هند با سرعت قابل ملاحظه‌ای در حال پیمودن گامهای پیشرفت و توسعه است و دموکراسی مثال‌زدنی، وجود فرهنگ کار و قناعت، توجه به حقوق اقلیتها، احترام به اهالی فرهنگ و هنر، تکریم دانشمندان و اهمیت علم و ارتباطات سیاسی و حسنه با اغلب کشورهای جهان آینده نوید بخشی برای این کشور و تبدیل شدن آن به یکی از کشورهای طراز اول جهانی در عرصه‌های مختلف فراهم کرده است.